Núi lửa là một
vết đứt gãy trên
lớp vỏ của một
hành tinh, như là
Trái Đất cho phép
dung nham,
tro núi lửa, và
khí thoát ra từ một
lò magma ở dưới bề mặt.Núi lửa trên Trái Đất xảy ra vì lớp vỏ của nó được chia thành 17
mảng kiến tạo lớn, cứng rắn nổi trên
lớp phủ nóng hơn và mềm hơn.
[1] Do đó, trên Trái Đất, núi lửa thường xuất hiện ở ranh giới giữa các mảng kiến tạo, và hầu hết là ở dưới nước. Ví dụ, một
sống núi giữa đại dương, như là
sống núi giữa Đại Tây Dương, có núi lửa do các mảng kiến tạo
phân kỳ, trong khi
vành đai lửa Thái Bình Dương có núi lửa do các mảng kiến tạo
hội tụ. Núi lửa cũng có thể hình thành nơi các mảng kiến tạo kéo dài và mỏng đi, ví dụ như ở
đới tách giãn Đông Phi hay
cánh đồng núi lửa Wells Gray-Clearwater và
đới tách giãn Rio Grande tại Bắc Mỹ. Loại hoạt động núi lửa này thuộc "thuyết mảng". This type of volcanism falls under the umbrella of "plate hypothesis" volcanism.
[2] Hoạt động núi lửa không gần ranh giới mảng kiến tạo cũng có xuất hiện, và được giải thích là các
chùm manti. Những "
điểm nóng", ví dụ như
Hawaii, được cho là hình thành từ
nếp trồi với magma dâng lên từ
ranh giới lớp lõi – lớp phủ, sâu 3,000 km trong lòng Trái Đất. Núi lửa thường không được tạo ra khi hai mang kiến tạo trược lên nhau.Núi lửa phun trào có thể tạo nên nhiều mối nguy hiểm, không chỉ trong khu vực lân cận của vụ
phun trào. Một mối đe dọa là tro núi lửa, ảnh hưởng xấu đến máy bay, đặc biệt là những loại có
động cơ phản lực, có thể làm nóng chảy những hạt tro, sau đó tro nóng chảy sẽ dính vào cánh
tua bin và thay đổi hình dạng, làm hỏng tua bin. Những vụ phun trào lớn có thể thay đổi nhiệt độ bởi tro và những giọt
axit sulfuric che mờ
mặt trời và làm tầng khí quyển thấp (
tầng đối lưu); tuy nhiên, chúng cũng hấp thụ nhiệt lượng tỏa ra từ Trái Đất, làm ấm lớp khí quyển cao hơn (
tầng bình lưu). Trong quá khứ,
mùa đông núi lửa đã gây ra những
nạn đói trên diện rộng.